Spijsvertering

Bouw en functie van het spijsverteringssysteem

Het spijsverteringssysteem is het deel van ons lichaam dat zorgt voor het fijnmaken, transporteren, verteren en opnemen van het voedsel en de dranken die wij tot ons nemen. Ook het door middel van de ontlasting uitscheiden van wat er daarna nog overblijft hoort bij de taken van het spijsverteringsstelsel.
 

Mond

In de mond wordt het voedsel fijn gemalen en gemengd met speeksel. Speeksel bevat enzymen die helpen bij de zetmeelvertering en slijmstoffen die het doorslikken makkelijker maken.

Maag

Na het doorslikken zorgt de slokdarm voor het transport naar de maag. In de maag wordt het voedsel intensief gekneed, zodat een goede menging optreedt met het door de maag afgescheiden sap. In dat maagsap bevindt zich zoutzuur en een enzym voor de eiwitvertering. Ook zit er in het maagsap een stofje dat je nodig hebt om vitamine B12 op te kunnen nemen.
De maagwand beschermt zichzelf tegen de inwerking van de agressieve verteringssappen door het voortdurend in stand houden van een dikke slijmlaag.
 

Gal en alvleesklier

Na bewerking in de maag komt het opgenomen voedsel in de 12-vingerige darm. Daar worden door de gal en de alvleesklier vloeistoffen aan de spijsbrij toegevoegd die het verteringsproces weer een stap verder voeren. Zo worden door de galvloeistof de vetten geëmulgeerd, waardoor de vetverterende enzymen uit de alvleesklier hun werk beter kunnen doen.
Verder wordt er door de alvleesklier nog een stofje afgescheiden om het zoutzuur te neutraliseren en nog meer enzymen, voor de eiwitvertering en de koolhydraatvertering.

Dunne darm

In de dunne darm gaat het verteringsproces door en worden gaandeweg nog wat extra enzymen door de dunne darmwand toegevoegd. In de dunne darm vindt ook de opname van de verteerde voedingsstoffen plaats. Hiertoe beschikt de dunne darmwand over een zeer grote hoeveelheid gespecialiseerde orgaantjes met een heel groot gezamenlijk oppervlak: de darmvlokken.

Dikke darm

In de dikke darm wordt wat er overblijft van de spijsbrij nog van veel water ontdaan, waardoor de darminhoud wordt ingedikt. De dikke darmwand scheidt geen enzymen af, maar wel slijm, zodat de inhoud gemakkelijker in de richting van de anus getransporteerd kan worden. Via de ontlasting nemen wij dan uiteindelijk afscheid van de resten van onze maaltijd.

Darmflora

In zowel de dikke darm als de dunne darm bevinden zich naast voedselresten en spijsverteringssappen ook enorm veel bacteriën. Veel van die bacteriën helpen bij de afbraak van bepaalde moeilijk verteerbare voedingsstoffen. Ze helpen ons ook beschermen tegen ziekmakende bacteriën en schimmels. Ze spelen een belangrijke rol bij het goed laten functioneren van ons afweersysteem.
Ze zijn zelfs in staat om bepaalde vitaminen voor ons te maken (bijvoorbeeld vitamine K).  

Gezondheidsadviezen voor de spijsvertering

Voor een gezonde spijsvertering zijn o.a. de volgende zaken van belang:

• Zorg voor regelmaat en neem de tijd om te eten.
   
• Eet rustig en kauw het eten goed en geniet ervan. Haastig eten verstoort de spijsvertering en vergroot de kans op overeten. Stress verstoort de spijsvertering.
   
• Eet met aandacht; niet met het bord op schoot voor de televisie of computer.
   
• Eet niet teveel ineens.
   
• Wees zuinig in het gebruik van stoffen die maag en darmen kunnen irriteren, zoals nicotine, alcohol, scherpe kruiden en koffie.
   
• Eet niet te laat ’s avonds; dat kan de nachtrust verstoren en zuurbranden geven door reflux (terugstromen) van de maaginhoud naar de slokdarm.
   
• Zorg voor algemeen gezonde en vezelrijke voeding (zie hieronder)

Goede voeding

Uiteraard is een juiste samenstelling van de voeding van groot belang voor de spijsvertering. Maar ja, wat is nu goede voeding? 

Toch is dat niet zo moeilijk als je je aan de volgende basisregels houdt:

• Zorg dat je voeding vers en gevarieerd is.
   
• Zorg voor veel groenten en fruit.
   
• Bereid de groenten op verschillende manieren; als salade, roergebakken of kort gekookt.
   
• Neem regelmatig een stukje vis, vlees, ei, sojaproducten of bonen en (kikker)erwten.
   
• Neem regelmatig noten en zaden.
   
• Eet een goede kwaliteit volkorenbrood, volkorenpasta, quinoa en bruine rijst en wissel dat af. Af en toe aardappels is ook prima. De laatste tijd lijkt havermout aan populariteit te winnen als vervanging van brood bij het ontbijt. Ook dit is prima, maar wees zuinig met de suiker.
   
• Gebruik ongeraffineerde plantaardige olie voor je salades (liefst olijfolie).
   
• Vette vis zorgt voor de benodigde omega 3 vetzuren. Vegetariërs kunnen lijnzaadolie nemen om aan deze behoefte te voldoen.
   
• Gebruik zoveel mogelijk onbewerkte producten met zo weinig mogelijk toevoegingen.
   
• Gebruik gerust wat zuivelproducten, maar niet te vet en niet teveel.
   
• Vermijd het gebruik van teveel zout.
   
• Vermijd het gebruik van veel verzadigd (dierlijk) vet.
   
• Beperk het gebruik van suiker, glucosestroop, “high fructose corn syrup” en producten die met dergelijke middelen zijn gezoet.
   
• Soms merk je dat je bepaalde voedingsmiddelen niet goed kunt verteren, of dat deze als het ware "verkeerd" vallen. Probeer goed op te letten of je zulke reacties hebt, en vermijd dan die voedingsmiddelen. Soms kunnen supplemente met enzymen de vertering van dit soort voedingsmiddelen ondersteunen.
   
• En, last but not least, eet niet teveel.
   

Problemen met de spijsvertering

Klachten van de spijsvertering komen heel vaak voor. Bijna iedereen heeft in zijn leven wel perioden doorgemaakt dat het met de spijsvertering niet helemaal lekker liep. Bijvoorbeeld als je last had van verstopping, of juist diarree, of brandend maagzuur, of een opgeblazen gevoel.
Veel van dit soort klachten zijn tamelijk onschuldig en vaak van voorbijgaande aard. Soms gaat er achter dit soort klachten echter een andere ziekte schuil. Daarom, als spijsverteringsklachten aanhouden is dit reden voor een bezoek aan de huisarts.

Een aantal zelfhulpmiddelen kan worden ingezet om onschuldige spijsverteringsproblemen te helpen oplossen of om een correcte werking te bevorderen of te behouden.